Đôi điều trao đổi góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học hiện nay
Đôi điều trao đổi góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học hiện nay
ThS. Nguyễn Thanh Tuấn
Trường Chính trị tỉnh Đồng Tháp
Tóm tắt
Nâng cao chất lượng giảng dạy nói chung, chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị nói riêng là vấn đề quan trọng, được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các nhà lãnh đạo, quản lý ngành giáo dục qua các thời kỳ đặc biệt quan tâm. Hiện nay, chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các trường đại học đã đạt được những thành quả đáng ghi nhận. Song, “chất lượng thực” cũng là vấn đề thực sự cần quan tâm để có những định hướng chỉ đạo, những giải pháp cụ thể và kịp thời nhằm thực hiện một cách có hiệu quả sự nghiệp giáo dục, đào tạo nói chung và hiệu quả công tác giảng dạy lý luận chính trị nói riêng. Trong khuôn khổ bài viết, tác giả xin đề xuất một vài ý kiến nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học hiện nay.
Từ khóa: Chất lượng giảng dạy, lý luận chính trị, đại học.
1. Đặt vấn đề
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong đó đã khẳng định: Chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng ta. Với khẳng định này đã đánh dấu một bước tiến mới về đổi mới nhận thức và tư duy lý luận của Đảng ta.
Trong xã hội loài người, bất kỳ một giai cấp nào khi cầm quyền đều phải làm một việc, đó là: Làm cho hệ tư tưởng của giai cấp đó được thống trị trong xã hội. Ở nước ta, việc làm cho chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội là một yêu cầu và đây là quy luật tất yếu của việc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Quá trình này, đòi hỏi công tác giảng dạy các môn lý luận chính trị (LLCT) trong các trường đại học phải luôn được coi trọng, bởi lẽ sinh viên – thế hệ vàng của đất nước, những chủ thể mà trong tương lai sẽ là nguồn lực quan trọng trong xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta, đây là đối tượng đầu tiên cần phải thấm nhuần quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Vì thế, việc dạy học các môn LLCT trong các trường đại học là một nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, qua đó, góp phần hình thành nhân sinh quan và thế giới quan khoa học cho người học. Muốn vậy, cần phải đổi mới và nâng cao chất lượng giảng dạy các môn học này ở các trường đại học nhằm tạo ra thế hệ sinh viên đủ tâm, đủ tầm, đủ bản lĩnh chính trị để xây dựng, phát triển đất nước.
2. Nội dung
2.1. Quan điểm của Hồ Chí Minh về việc giáo dục lý luận chính trị
Giáo dục là một hoạt động vô cùng quan trọng của con người, thông qua giáo dục những kinh nghiệm, tri thức của nhân loại được tích lũy trong thực tiễn cuộc sống được trao truyền từ đời này sang đời khác, giúp nhân loại không ngừng bổ sung và phát triển tri thức mới. Nhờ giáo dục và thông qua giáo dục, con người ngày càng phát triển toàn diện, hoàn thiện nhân cách. Bao trùm lên tất cả là giáo dục giúp ta tạo được nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho sự phát triển của đất nước trong tương lai. Chính vì vậy, giáo dục được coi là yếu tố quan trọng quyết định sự phát triển nhanh và bền vững, là nguồn “của cải nội sinh” của mỗi quốc gia.
Theo Hồ Chí Minh, giáo dục có vai trò hết sức to lớn trong việc cải tạo con người cũ, xây dựng cong người mới. Người nói: “Thiện, ác vốn chẳng phải là bản tính cố hữu, phần lớn đều do giáo dục mà nên”[1]. Trong tư tưởng của Người về giáo dục, Người thường xuyên quan tâm tới công tác giáo dục LLCT cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Theo quan điểm của Người, giáo dục chính trị, truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, nâng cao đạo đức cách mạng cho cán bộ đảng viên và quần chúng nhân dân, nhằm thống nhất về tư tưởng, ý chí, phẩm chất cách mạng và năng lực hoạt động thực tiễn của họ, hướng dẫn họ vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống.
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đưa ra những nguyên tắc cơ bản trong hoạt động giáo dục LLCT, trong đó: lý luận gắn với thực tiễn, học đi đôi với hành là một trong những nguyên tắc cơ bản, quan trọng nhất. Nội dung nguyên tắc này đã được Người đặc biệt quan tâm và được Người đề cập nhiều lần, ở nhiều nơi với hầu hết mọi đối tượng, từ người dạy, người quản lý cho đến người học. Những quan điểm của Người về giáo dục LLCT mãi soi sáng công tác giáo dục LLCT của Đảng ta.
2.2. Nội dung và thực trạng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học hiện nay
* Tổng quan các môn lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục đại học hiện nay
Giảng dạy LLCT ở các trường đại học là hoạt động đưa tri thức LLCT “thâm nhập vào quần chúng” (hình thành tư tưởng, niềm tin, ý chí cách mạng của quần chúng) để chuyển hóa lý luận thành lực lượng vật chất cải tạo hiện thực. Các môn LLCT được tổ chức giảng dạy và học tập trong hệ thống các cơ sở giáo dục đại học hiện nay được được thực hiện theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo tại Công văn số 3056/BGDĐT-GDĐT ngày 19/7/2019 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn thực hiện chương trình, giáo trình các môn LLCT (gọi tắt là Công văn 3065). Theo Công văn 3065, kể từ năm học 2019 – 2020, các cơ sở giáo dục đại học phải tổ chức giảng dạy các môn triết học Mác – Lênin, kinh tế chính trị Mác – Lênin, chủ nghĩa xã hội khoa học, lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh. Về phương pháp giảng dạy, Công văn 3056 định hướng khuyến khích hướng dẫn sinh viên đọc tài liệu trước, chỉ giảng những vấn đề cơ bản và sử dụng phương tiện dạy học hiện đại trong giảng dạy các môn LLCT, tăng cường xem và tham quan thực tế. Về nhân sự giảng dạy, Công văn 3056 cũng yêu cầu giảng viên được đào tạo chuyên ngành nào, giảng dạy môn học đó và xây dựng đội ngũ giảng viên riêng cho từng môn học, giảng viên giảng dạy các môn LLCT phải có trách nhiệm nghiên cứu khoa học và được tạo điều kiện đi nghiên cứu thực tế…
* Thực trạng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở trường đại học hiện nay
Hiện nay, ở nước ta việc nâng cao chất lượng đào tạo nói chung và chất lượng giảng dạy các môn LLCT nói riêng đã và đang là vấn đề cấp thiết trong hệ thống giáo dục đại học nói chung và ở bậc đại học nói riêng. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề, các cấp quản lý và các đơn vị đào tạo đã luôn tạo điều kiện tốt cho việc giảng dạy các môn LLCT trong chương trình đào tạo. Những chủ thể làm công tác nghiên cứu, giảng dạy các môn LLCT cũng thường xuyên tìm tòi, đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực kết hợp với sử dụng các công cụ, phương tiện hỗ trợ hợp lý. Từ đó, chất lượng giảng dạy các môn LLCT đã không ngừng được nâng lên, đã góp phần vào việc nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nói chung.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được thì việc giảng dạy các môn LLCT vẫn còn một số khó khăn, bất cập nhất định, điển hình như: Việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực thường gặp khó khăn đối với những tình trạng ghép lớp học; Việc thiếu kinh nghiệm trong giảng dạy, thiếu kiến thức thực tiễn cũng như kinh nghiệm sống là việc thường xảy ra ở các giảng viên trẻ với tuổi đời và thâm niên công tác còn ít. Nhiều giảng viên trẻ có thể nắm vững về lý thuyết, thuộc tốt giáo án, có khả năng sư phạm và phương pháp giảng dạy tốt nhưng thiếu kinh nghiệm trong giảng dạy, không hoặc ít liên hệ thực tế thì bài giảng vẫn chưa hay, vẫn còn thiếu sức thuyết phục; Bên cạnh các giảng viên đã sử dụng tốt giáo án điện tử, kết hợp sơ đồ, biểu đồ, hình ảnh, phim tư liệu, thảo luận trong giờ giảng, vẫn còn một bộ phận giảng viên có sử dụng giáo án điện tử khi giảng dạy nhưng hiệu quả đem lại chưa cao. Về phía người học, có không ít sinh viên khi nghe nói đến các môn học LLCT là hầu như các em đều tỏ thái độ thiếu mặn mà, không hứng thú đối với các môn học này. Một bộ phận sinh viên chưa nhận thức đúng vị trí, vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của các học phần LLCT, chưa thấy được mối liên hệ, sự gắn kết giữa các học phần LLCT với các học phần chuyên ngành, coi đây là nội dung bắt buộc khô khan, trừu tượng khó tiếp thu hoặc mang tính đường lối, chính sách không liên quan đến chuyên môn sau này, điều đó đã phần nào làm cho người học có thái độ thụ động, ỷ lại, thiếu tích cực khi học tập các môn LLCT. Đến với các môn học này nhiều sinh viên có tâm lý đối phó, học vẹt, học thuộc lòng, học sao miễn qua là được, còn về bản chất của vấn đề thì hầu như không hiểu hoặc không cần hiểu, niềm đam mê hứng thú hầu như không có, không biết cách vận dụng lý thuyết vào thực tiễn; Bên cạnh đó, các trang thiết bị, phương tiện phục vụ cho giảng dạy, học tập và nghiên cứu có phần chưa đáp ứng trước tác động của cuộc cách mạnh công nghiệp lần thứ tư và xu hướng chuyển đổi số như hiện nay. Mặc dù hiện nay các trường đại học đã đầu tư, trang bị thêm hệ thống trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật phục vụ cho giảng dạy và nghiên cứu. Tuy nhiên, việc đầu tư, bố trí ở một số trường vẫn còn khiêm tốn, có mặt chưa đảm bảo về số lượng và chất lượng đủ để đáp ứng yêu cầu giảng dạy và học tập mang tính hiện đại hóa. Mặc dù đây không phải là yếu tố mang tính quyết định, song cũng là yếu tố để bảo đảm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
2.3. Một số đề xuất nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học hiện nay
Hiểu rõ được vai trò, tầm quan trọng của các môn LLCT đối với việc giáo dục ý thức chính trị, nâng cao đạo đức cách mạng cho sinh viên, sẽ giúp cho các chủ thể trong hoạt động giáo dục càng quyết tâm hơn trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy đối với các môn học này. Tuy nhiên, nâng cao chất lượng giảng dạy là một quá trình đầy khó khăn, thử thách đòi hỏi cần phải có sự nỗ lực, phấn đấu của cả chủ thể lẫn đối tượng giáo dục. Dưới góc độ nghiên cứu tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các môn LLCT ở trường đại học hiện nay như sau:
Một là, nâng cao năng lực của giảng viên giảng dạy các môn lý luận chính trị đối với việc nâng cao chất lượng giảng dạy.
Trong một giờ giảng, giảng viên là chủ thể đóng vai trò trực tiếp tạo nên chất lượng của bài giảng. Vì vậy, việc nâng cao năng lực của giảng viên giảng dạy các môn lý luận chính trị là một trong những giải pháp có vị trí quan trọng trực tiếp trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy. Để nâng cao năng lực giảng dạy của giảng viên, điều quan trọng đầu tiên là giảng viên phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện về phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, lương tâm và trách nhiệm nghề nghiệp. Bên cạnh đó, phải kết hợp chặt chẽ giữa giảng dạy và nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế. Các trường cần xem nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế là một nhu cầu, nhiệm vụ quan trọng không thể thiếu để các giảng viên có cơ hội, điều kiện, có động lực hoàn thiện tốt nhiệm vụ chuyên môn của mình.
Đảng ta đã quán triệt rõ: Xây dựng cho đội ngũ giáo viên LLCT tâm huyết, yêu nghề, tuyệt đối trung thành, có niềm tin, có kiến thức mới gắn với thực tiễn. Đây là nhân tố quyết định sự thành công của việc tiếp tục đổi mới học tập LLCT trong nhà trường[2]. Như vậy ngoài việc được quan tâm tạo điều kiện trong đào tạo, bồi dưỡng trình độ chuyên môn, nghiệp vụ các giảng viên cần phát huy tinh thần “tự bồi dưỡng”, trong đó nội dung cốt lõi cần được quan tâm trong bồi dưỡng là giảng viên phải được bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, chân chính. Đối với giảng viên LLCT, điều này càng cần thiết, bởi họ không chỉ là giảng viên khoa học có nhiệm vụ truyền thụ kiến thức, mà còn là người giáo dưỡng đạo đức cho sinh viên, hình thành lý tưởng, chuẩn mực đạo đức cho thế hệ trẻ, tuyên truyền chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta.
Nhà trường, Khoa bộ môn và giảng viên có thâm niên công tác lâu năm cần quan tâm xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên trẻ. Đây là việc hết sức cần thiết nhằm tạo ra đội ngũ kế cận trong tương lai, bảo đảm sự kế thừa, đáp ứng cho sự phát triển lâu dài của nhà trường. Cần tạo điều kiện để thế hệ giảng viên trẻ và thế hệ giảng viên có kinh nghiệm trong công tác được trao đổi, hiểu biết lẫn nhau. Nên mạnh dạn giao việc cho đội ngũ giảng viên trẻ để họ có được môi trường thực tiễn để học tập, tiếp cận được các công việc của một cán bộ khoa học vừa giảng dạy, vừa nghiên cứu và rèn luyện về mọi mặt. Riêng đối với bản thân các giảng viên trẻ, cần phải chủ động, tự giác có ý thức xây dựng riêng cho mình kế hoạch tự rèn luyện, phấn đấu nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực chuyên môn của bản thân, không ngừng cập nhật kiến thức mới và nghiên cứu thực tế, cầu thị học hỏi kinh nghiệm chuyên môn của các giảng viên đi trước để bổ sung, cập nhật, hoàn chỉnh bài giảng của mình một cách nghiêm túc để có được nhiều tiết giảng hay và chất lượng ngày càng tăng.
Hai là, đổi mới phương pháp giảng dạy các môn lý luận chính trị.
Đối với phương pháp giảng dạy, phương pháp thuyết trình vẫn rất cần thiết được áp dụng trong giảng dạy các môn lý luận chính trị. Tuy nhiên, để có một tiết giảng hay, sinh động đem lại hứng thú và phát huy tính tích cực của người học, các giảng viên cần áp dụng các phương tiện và phương pháp dạy học hiện đại. Ở mỗi bài giảng cần thường xuyên kết hợp tổ chức các buổi thảo luận theo chuyên đề, hoạt động nhóm, xem phim tư liệu hoặc dã ngoại trải nghiệm thực tế… Cần tăng cường sự tương tác, trao đổi, chia sẻ giữa người dạy và người học, giữa người học và người học với nhau. Bên cạnh đó, còn thường xuyên tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về chủ nghĩa Mác – Lênin; về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; về những vấn đề thực tiễn quan trọng đang diễn ra ở trong và ngoài nước; đẩy mạnh phong trào học tập và làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Qua đó, giúp sinh viên thấy được những giá trị to lớn của các môn LLCT và áp dụng vào cuộc sống của bản thân.
Trước tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, hơn bao giờ hết người giảng viên cần phải đổi mới phương pháp giảng dạy cho phù hợp nhằm góp phần tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Xu thế tất yếu trong đổi mới phương pháp giảng dạy của giảng viên là theo hướng tích cực, lấy học viên làm trung tâm. Trong đó, phương pháp giảng dạy của giảng viên phải khuyến khích, khơi dậy tinh thần tự học hỏi, tự nghiên cứu, tự đặt vấn đề và tự giải quyết vấn đề của sinh viên, trong đó giảng viên đóng vai trò là người hướng dẫn, là nguồn thông tin chính, đồng thời là người thúc đẩy quá trình học tập của sinh viên.
Ba là, nâng cao nhận thức của sinh viên về vị trí, vai trò tầm quan trọng và ý nghĩa vận dụng thực tiễn của các môn lý luận chính trị.
Với bất kỳ môn học nào, để học tốt điều trước tiên cần phải nhận thức đúng về giá trị lý luận, khoa học và ý nghĩa thực tiễn của môn học đó. Nhận thức là cơ sở của hành động, nhận thức đúng mới có hành động đúng. Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi sai lạc và mới làm tròn nhiệm vụ cách mạng được”[3].
Do đó, để nâng cao nhận thức cho chính mình và gắn lý luận với hoạt động thực tiễn, hơn ai hết mỗi sinh viên trong quá trình học tập cần phải nhận thức đúng vị trí, vai trò và ý nghĩa của các môn học LLCT. Khi đã nhận thức đúng vị trí, vai trò và ý nghĩa của môn học, sinh viên mới có thể chủ động xây dựng kế hoạch học tập cụ thể, rõ ràng và đó chính là con đường hình thành năng lực học tập môn học tốt.
Bên cạnh việc nâng cao nhận thức, cần rèn kỹ năng tự học, tự nghiên cứu trong sinh viên. Việc tích cực, chủ động tự học và hình thành kỹ năng tự học là yếu tố giữ vai trò quan trọng, có ý nghĩa quyết định trực tiếp trong quá trình phát triển năng lực tự học tập các môn lý luận chính trị của sinh viên. Trên giảng đường sinh viên được trang bị các nội dung về kiến thức có sẵn trong sách vở, trong khi đó, thực tiễn lại luôn vận động, biến đổi không ngừng, các kiến thức, tri thức không ngừng sinh sôi, phát triển. Điều này đòi hỏi mỗi sinh viên không ngừng phấn đấu trong học tập, nhận thức đầy đủ và sâu sắc về vị trí, vai trò của việc tự học, tự nghiên cứu. Nhận thức và làm được điều đó sẽ giúp cho bản thân sinh viên củng cố kiến thức, mở rộng đào sâu thêm nội dung kiến thức, đồng thời qua đó rèn luyện cho sinh viên kỹ năng, kỷ xảo, phát triển tư duy độc lập, sáng tạo, vận dụng lý luận vào giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra một cách khoa học.
Bốn là, bảo đảm và sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, trang thiết bị và phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại.
Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, phương tiện kỹ thuật phục vụ cho quá trình dạy học cũng được cải tiến đồng bộ, hiện đại và thông minh hơn. Chất lượng, hiệu quả của một tiết giảng chịu ảnh hưởng khá nhiều bởi điều kiện cơ sở vật chất, giáo trình, tài liệu, trang thiết bị và phương tiện kỹ thuật hỗ trợ cho quá trình giảng dạy. Ngày nay, những yếu tố vật chất này đang dần trở thành tiêu chí quan trọng để đánh giá tiềm lực, thế mạnh, đẳng cấp và sự phát triển của cơ sở đào tạo.
Với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế tri thức hiện nay, để thu hút được người học, các cơ sở đào tạo phải chú trọng hơn nữa việc đầu tư, xây dựng đồng bộ, hoàn thiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật phục vụ dạy và học; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, học tập và nghiên cứu… hướng đến xây dựng nhà trường thông minh. Giảng viên LLCT trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 cần sử dụng đúng mục đích, có hiệu quả cơ sở vật chất, ứng dụng các trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại trong giảng dạy. Bởi vì điều kiện cơ sở vật chất và các trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật phục vụ cho hoạt động giảng dạy không chỉ giúp cho người học có thể tiếp cận một cách trực quan, sinh động kiến thức trong hoạt động học tập, mà còn giúp người giảng viên nâng cao năng lực và chất lượng giảng dạy LLCT.
Với trang thiết bị hiện đại, đồng bộ, giảng viên có nhiều cơ hội, điều kiện và công cụ phục vụ quá trình chuyển tải tri thức tới người học. Việc cung cấp tài liệu, thảo luận, trao đổi nội dung học tập tiến hành dạy và học mọi lúc, mọi nơi có thể được thực hiện với những công cụ hiện đại như: Google clasroom, Google meet, Zoom, MS Team, TranS, Zalo, Email và Facebook… Sử dụng tốt các công cụ hỗ trợ này chất lượng, hiệu quả giáo dục – đào tạo sẽ tốt hơn và giảng dạy các môn LLCT cũng sẽ hiệu quả hơn nhiều. Đây cũng là giải pháp góp phần tăng cường tính thực tiễn trong giảng dạy, gắn các môn lý luận chính trị gần, sát với thực tiễn của người học và cuộc sống hơn.
3. Kết luận
Nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị trong các trường đại học hiện nay là vấn đề đặt biệt quan trọng, là một yêu cầu thực tế khách quan. Mục đích của hoạt động này không chỉ là tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò, tầm quan trọng của các môn học này mà hướng đến mục tiêu cao hơn là giúp cho mỗi sinh viên rèn luyện được bản lĩnh chính trị, phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, hoàn thiện nhân cách, nỗ lực học tập, trau dồi tri thức khoa học, chuyên môn, nghiệp vụ… xứng đáng là đội ngũ kế cận – những chủ nhân tương tai của đất nước, vì một nước Việt Nam “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2002, t3, tr.383
- Hồ Chí Minh (2011) toàn tập, Tập 6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.360.
- ĐCSVN: Kết luận của Ban Bí thư về việc tiếp tục đổi mới việc học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân (số 94-KL/TW, ngày 28-3-2014), tr1,2.
- Công văn số 3056/BGDĐT-GDĐT ngày 19/7/2019 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn thực hiện chương trình, giáo trình các môn LLCT.
- Quyết định số 4890/QĐ-BGDĐT ngày 23/12/2019 của Bộ giáo dục và đào tạo phê duyệt chương trình, giáo trình sử dụng chung các môn lý luận chính trị đối với đào tạo trình độ đạo học các ngành không chuyên về lý luận chính trị.
- http://lyluanchinhtri.vn/home/index.php/dao-tao-boi-duong/item/4932-rth1y.html
[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2002, t3, tr.383
[2] ĐCSVN: Kết luận của Ban Bí thư về việc tiếp tục đổi mới việc học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân (số 94-KL/TW, ngày 28-3-2014), tr1,2.
[3] Hồ Chí Minh (2011) toàn tập, Tập 6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.360.