Tartalom megjelenítő

null Cách mạng Tháng Tám - giá trị bền vững và ý nghĩa đối với giai đoạn mới hiện nay

Bài viết Bài viết

Cách mạng Tháng Tám - giá trị bền vững và ý nghĩa đối với giai đoạn mới hiện nay

                                                      Võ Văn Quân, Phòng TCHCTTTL

Tháng Tám năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nhân dân Việt Nam đã nhất tề đứng lên tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, chính thức khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam độc lập đã đập tan ách thống trị hơn 80 năm của chủ nghĩa thực dân, phátxít tàn bạo, chấm dứt sự tồn tại của chế độ phong kiến lỗi thời; thiết lập nền dân chủ cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc - kỷ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước. Sự ra đời của Nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt Nam là bước nhảy vọt to lớn, là cuộc đổi đời vĩ đại không chỉ trong lịch sử Việt Nam mà cả lịch sử đấu tranh giải phóng của các dân tộc bị áp bức chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc trên thế giới.

Sau ngày độc lập, đất nước ta phải đương đầu với sự phản kích điên cuồng của đế quốc, thực dân và các thế lực thù địch khác. Nhà nước cách mạng non trẻ đứng trước thử thách, hiểm nghèo, thù trong, giặc ngoài. Tình thế đất nước như “ngàn cân treo sợi tóc” tưởng chừng khó vượt qua. Nhưng với thế và lực mới tạo ra từ Cách mạng Tháng Tám, với một Nhà nước kiểu mới và dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nhân dân ta đã bước vào cuộc trường chinh suốt 30 năm chiến đấu gian khổ, hi sinh, lập nên chiến thắng Điện Biên phủ chấn động địa cầu (1954), và Đại thắng mùa Xuân với đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh (1975), non sông thu về một mối; hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc, đưa đất nước bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Từ năm 1986, sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước do Đảng khởi xướng và lãnh đạo một lần nữa khẳng định bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam. Sau gần 40 năm, công cuộc đổi mới đã đạt những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Đất nước có nhiều thay đổi, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng được cải thiện. Qua thực tiễn đổi mới, nhận thức của Đảng ta về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ngày càng sáng tỏ hơn, góp phần bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.

1. Những giá trị, tầm vóc lịch sử của cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam)

Trong quá trình vận động Cách mạng Tháng Tám, trên cơ sở mục tiêu được xác định trong Chánh cương vắn tắt của Đảng, qua thực tiễn các cao trào cách mạng 1930-1931, 1936-1939 và những chuyển biến mau lẹ của tình hình thế giới và trong nước, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh không ngừng bổ sung, phát triển đường lối cách mạng giải phóng dân tộc. Khi thời cơ giải phóng dân tộc đến, Hội nghị Trung ương 6, tháng 11-1939, xác định: “… tất cả mọi vấn đề của cuộc cách mệnh, cả vấn đề điền địa cũng phải nhằm vào cái mục đích ấy mà giải quyết”[1] . Đến Hội nghị Trung ương 8, tháng 5-1941, Đảng nhấn mạnh: “… nhiệm vụ giải phóng dân tộc, độc lập cho đất nước là một nhiệm vụ trước tiên của Đảng ta và của cách mạng Đông Dương (…) cuộc cách mạng Đông Dương trong giai đoạn hiện tại là một cuộc cách mạng dân tộc giải phóng”[2] .

Trên cơ sở đường lối đúng đắn đó, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo xây dựng lực lượng vũ trang, căn cứ địa cách mạng, phát động khởi nghĩa từng phần, đồng thời chuẩn bị mọi mặt cho tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Khi phátxít Nhật đầu hàng Đồng minh vô điều kiện, quân đội Nhật ở Đông Dương hoang mang dao động đến cực độ, chính quyền tay sai suy yếu là lúc thời cơ thuận lợi nhất xuất hiện. Chớp thời cơ đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời hiệu triệu: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”[3] . Chỉ trong vòng 2 tuần lễ, từ ngày 14 đến ngày 28-8-1945, tất cả các tỉnh, thành phố trong cả nước đã giành được chính quyền.

Cách mạng Tháng Tám là trang sử vẻ vang nhất, chói lọi nhất và là một trong những bước ngoặt vĩ đại của cách mạng Việt Nam. Cách mạng Tháng Tám làm nên cuộc đổi đời cho toàn dân tộc, từ thân phận nô lệ, Nhân dân ta trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình. Đảng ta từ một đảng hoạt động không hợp pháp trở thành một đảng cầm quyền lãnh đạo xã hội, lãnh đạo Nhà nước. Cách mạng Tháng Tám đã mở ra một thời đại mới, thời đại rực rỡ của lịch sử dân tộc - thời đại Hồ Chí Minh, gắn liền độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng tám là sự kiện: “Chẳng những giai cấp lao động và Nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử của cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”[4] .

Cùng với thắng lợi của cách mạng Tháng Tám, lần đầu tiên trong lịch sử, một Nhà nước dân chủ cộng hòa ra đời, gắn bó mật thiết với Nhân dân - Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Đó cũng là Nhà nước dân chủ Nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã cổ vũ mạnh mẽ các dân tộc bị áp bức ở các nước châu Á, châu Phi, châu Mỹ vùng dậy đấu tranh lật đổ ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, đế quốc, giành độc lập dân tộc. Đồng thời, góp phần tăng cường sức mạnh của lực lượng tiến bộ và yêu chuộng hòa bình trên thế giới đấu tranh cho độc lập, tự do và tiến bộ xã hội; ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ hòa bình thế giới.

Từ những giá trị tầm vóc to lớn đó, Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được khẳng định là một trong những chiến công hiển hách và thắng lợi có ý nghĩa lịch sử và thời đại của dân tộc Việt Nam  trong thế kỷ XX.

2. Những thành quả to lớn của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) trong quá trình tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ và cách mạng xã hội chủ nghĩa

Trong những năm đầu sau ngày đất nước giành được độc lập, nước cộng hòa non trẻ phải đối mặt với “thù trong, giặc ngoài”. Vượt lên những khó khăn đó, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh thực hiện chính sách tạm hoãn với pháp và Tưởng để duy trì hòa bình nhằm củng cố chính quyền cách mạng, tiến hành diệt “giặc dốt” và chuẩn bị mọi mặt cho cuộc kháng chiến trường kỳ chống “giặc ngoại xâm”. Trên cơ sở đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh, với phương châm: Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc; vừa chiến đấu, vừa xây dựng lực lượng; vừa kháng chiến, vừa củng cố hậu phương và với phương pháp tác chiến thích hợp, toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta đã lần lượt làm phá sản các chiến lược của kẻ thù. Sau 9 năm trường kỳ kháng chiến, trải qua hơn 3.000 đêm chiến đấu đầy hi sinh, gian khổ, nhưng vô cùng anh dũng và tự hào, Nhân dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng đã lập nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Với thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược: “lần đầu tiên trong lịch sử, một nước thuộc địa nhỏ yếu đã đánh thắng một nước thực dân hùng mạnh”. Sau Hiệp định Giơnevơ năm 1954, hòa bình được lập lại ở miền Bắc, nhưng tại miền Nam, đồng bào ta vẫn rên xiết dưới gót giày của đế quốc, tay sai. Trước tình hình đó, nhiệm vụ thiêng liêng của cả dân tộc lúc này là giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Thực hiện nhiệm vụ cao cả này, Nhân dân cả nước bước vào cuộc kháng chiến thần thánh đầy khó khăn, gian khổ nhưng với tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” và với niềm tin sắt đá “… dù phải kinh qua gian khổ hy sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hòan toàn”, dân tộc Việt Nam một lần nữa đứng lên đánh đuổi đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai. Trải qua hơn 20 năm chiến đấu anh dũng, với đường lối chính trị, đường lối quân sự độc lập, tự chủ, đúng đắn và sáng tạo của Đảng, quân và dân ta đã đánh bại các chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn. Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975 đã giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là thành quả vĩ đại nhất của sự nghiệp giải phóng dân tộc; kết thúc cuộc chiến đấu 30 năm giải phóng, giành độc lập hòan toàn cho Tổ quốc, chấm dứt ách thống trị kép dài hơn một thế kỷ của chủ nghĩa thực dân trên đất nước ta; mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.

Trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và trong nước, nhận thức của Đảng và Nhân dân ta về chủ nghĩa xã hội ngày càng phù hợp hơn, bước đầu khắc phục những quan niệm giáo điều, giản đơn và ấu trĩ về chủ nghĩa xã hội. Bước vào thời kỳ đổi mới, dưới ngọn cờ Cương lĩnh năm 1991, Đảng đã lãnh đạo Nhân dân ta vững vàng vượt qua nhiều sóng gió, nhiều thử thách hiểm nghèo, giành nhiều thắng lợi trong công cuộc đổi mới, tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, từng bước quá độ lên chủ nghĩa xã hội với những nhận thức và tư duy mới đúng đắn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Cùng với những thành tựu về mặt lý luận, thực tiễn công cuộc đổi mới của đất nước ta đã “đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa” .

Sau gần 40 năm đổi mới, với sự nỗ lực bền bỉ của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, vượt lên những khó khăn, thử thách, đất nước ta đã giành được những thành tựu rất đáng tự hào. Kinh tế tăng trưởng nhanh và tương đối ổn định. Đến cuối năm 2023, thu nhập bình quân đầu người đạt 4.300 USD trong nhóm các nước có thu nhập trung bình cao. Lĩnh vực văn hóa, xã hội đạt những thành tựu quan trọng. Đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được cải thiện rõ rệt. Diện mạo đất nước có nhiều thay đổi; chính trị - xã hội ổn định; quốc phòng, an ninh được củng cố; thế và lực của đất nước được tăng cường; vị thế và tiềm lực của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng lên, tạo ra những tiền đề quan trọng để đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân.

Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng của đất nước, kinh tế phát triển chưa bền vững, sức cạnh tranh còn thấp. Việc huy động và hiệu quả sử dụng các nguồn lực cho phát triển còn hạn chế. Thể chế kinh tế thị trường, chất lượng nguồn nhân lực, kết cấu hạ tầng vẫn là những điểm yếu cản trở sự phát triển. Các lĩnh vực văn hóa, xã hội còn nhiều bất cập, một số mặt còn nhiều bức xúc. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh đại đoàn kết dân tộc chưa được phát huy cao độ. Nền tảng để Việt Nam trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại chưa hình thành đầy đủ, còn tiềm ẩn những yếu tố gây mất ổn định chính trị, xã hội, đe dọa chủ quyền quốc gia.

Trong Đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về chính trị, tư tưởng và đạo đức, phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí chiến đấu; ý thức tổ chức kỷ luật kém, tha hóa về lối sống, quan liêu, xa rời quần chúng. Một số tổ chức đảng còn tình trạng mất dân chủ, mất đoàn kết, bè phái, cục bộ. Tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí đang gây bất bình trong xã hội, làm suy giảm lòng tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Đó là nguy cơ tiềm tàng của một Đảng cầm quyền và bởi lẽ, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cảnh báo: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn hơn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào vào chủ nghĩa cá nhân”.

3. Tiếp tục đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, xây dựng nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng

Nhằm phát huy những giá trị của Cách mạng Tháng Tám và thành quả sau 79 năm xây dựng và phát triển đất nước, khắc phục những hạn chế trong quá trình tiến hành sự nghiệp đổi mới, xây dựng nước ta phát triển toàn diện, bền vững cần chú trọng những vấn đề sau:

Một là, tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị toàn diện, trong sạch, vững mạnh. Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Xây dựng đội ngũ đảng viên và cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Củng cố lòng tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa.

Hai là, tập trung kiểm soát đại dịch COVID-19, tiêm chủng đại trà vắc-xin Covid-19 cho cộng đồng; phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, đổi mới mạnh mẽ mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển phù hợp với nền kinh tế thị trường đầy đủ, hiện đại, hội nhập; phát triển đồng bộ và tạo ra sự liên kết giữa các khu vực, các vùng, các thành phần kinh tế, các loại hình sản xuất kinh doanh; có chính sách hỗ trợ hiệu quả doanh nghiệp trong nông nghiệp; đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thực hiện chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế; huy động, phân bổ, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, tạo động lực để phát triển kinh tế nhanh và bền vững; hòan thiện hệ thống pháp luật, nhất là pháp luật về bảo vệ sở hữu trí tuệ và giải quyết các tranh chấp dân sự, khắc phục những điểm nghẽ cản trở sự phát triển của đất nước.

Ba là, giữ vững độc lập, tự chủ, tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động đối ngoại, hội nhập quốc tế; tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh, xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, tạo tiền đề vững chắc phấn đấu đến năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, biển, đảo, vùng trời; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Bốn là, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế; có chính sách cụ thể phát triển văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số; thực hiện tốt chính sách xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống và chỉ số hạnh phúc của con người Việt Nam.

Năm là, hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm phát huy mạnh mẽ dân chủ xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh; cải cách tư pháp, tăng cường pháp chế, bảo đảm kỷ cương xã hội, trước hết là sự gương mẫu tuân theo pháp luật, thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp, của cán bộ, đảng viên; tăng cường đại đoàn kết toàn dân tộc.

Sáu là, quản lý chặt chẽ, sử dụng hợp lý, hiệu quả đất đai, tài nguyên; bảo vệ cải thiện môi trường; chủ động, tích cực triển khai các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu, thiên tai khắc nghiệt.

Lịch sử tuy đã lùi xa nhưng những giá trị của Cách mạng Tháng Tám và thành quả 79 năm nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vẫn mãi là hành trang để đân tộc ta bước tiếp trên con đường xây dựng một nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.

1 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t.6, tr.539

2 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t.7, tr.118-119

3 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.3, tr.596

4 Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.25