Tartalom megjelenítő

null Phổ biến, giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên trong bối cảnh hiện nay

Bài viết Bài viết

Phổ biến, giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên trong bối cảnh hiện nay

ThS. Nguyễn Quang Thành

Khoa Nhà nước và Pháp luật

Phổ biến, giáo dục pháp luật luôn giữ vị trí quan trọng trong đời sống, là một bộ phận không thể tách rời với quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa. Trong thực hiện pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật là giai đoạn đầu tiên, là công cụ để đưa pháp luật đi vào đời sống một cách thực chất. Ngoài những yêu cầu mang tính nguyên tắc trong quá trình tổ chức thực hiện pháp luật, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật được xem là một trong những khâu then chốt nhằm nâng cao hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật của mọi công dân, đặc biệt là lực lượng đoàn viên, thanh niên trong bối cảnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Từ khi thành lập đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn xác định thanh niên là một lực lượng xã hội hùng hậu, là đội quân xung kích cách mạng, là lớp người kế thừa sự nghiệp cách mạng của Đảng, là lực lượng quyết định sự phát triển tương lai của đất nước, cơ đồ của dân tộc Việt Nam. Bác Hồ đã từng nói: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên” [1]. Để phát huy vai trò của lực lượng này, việc đào tạo, bồi dưỡng đoàn viên, thanh niên phát triển toàn diện có ý nghĩa rất quan trọng, trong đó giáo dục ý thức tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật là một nội dung cấu thành quan trọng trong hoạt động giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Thanh niên là khái niệm dùng để chỉ một nhóm nhân khẩu – xã hội với một độ tuổi xác định, với những tâm sinh lý đặc thù. Đây là lực lượng lao động dự trữ của xã hội, là tài nguyên vô giá của mỗi quốc gia, dân tộc, là lực lượng tích cực tham gia vào quá trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Theo khoản 2 Điều 1 Điều lệ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh: “Thanh niên Việt Nam tuổi từ 15 đến 30, tích cực học tập, lao động và bảo vệ Tổ quốc, thừa nhận Điều lệ Đoàn, tự nguyện hoạt động trong một tổ chức cơ sở của Đoàn và có lý lịch rõ ràng đều được xét kết nạp vào Đoàn”. Luật Thanh niên năm 2020 cũng nêu rõ thanh niên là công dân Việt Nam từ đủ 16 tuổi đến 30 tuổi [2], là lực lượng xã hội to lớn, xung kích, sáng tạo, đi đầu trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; có vai trò quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội [3].

Thanh niên là lứa tuổi có nhiều đặc điểm tâm lý đặc thù, là sự chuyển tiếp giữa giai đoạn trẻ em và người trưởng thành. Ở độ tuổi này, các bạn rất nhạy cảm với mọi sự thay đổi xung quanh, năng động, luôn có nhu cầu được thể hiện, khẳng định bản thân, nhanh chóng tiếp thu, thích nghi với cái mới. Tuy nhiên, chính đặc điểm tâm lý này đã dẫn đến một bộ phận thanh thiếu niên thiếu bản lĩnh sống, thiếu ý thức tu dưỡng, rèn luyện về đạo đức, thiếu kiến thức về pháp luật dẫn đến dễ bị kích động, dụ dỗ, lôi kéo tham gia vào các hoạt động vi phạm pháp luật. Vì vậy, tùy thuộc vào đối tượng khác nhau, nội dung, phương pháp phổ biến, giáo dục pháp luật cần thay đổi để đáp ứng kịp thời mức độ quan tâm từng đối tượng đoàn viên, thanh niên. Chẳng hạn,  đoàn viên, thanh niên là cán bộ, công chức, viên chức nhà nước là đối
tượng trực tiếp tham gia thực thi các chức năng, nhiệm vụ của bộ máy nhà nước, thường xuyên tiếp xúc với Nhân dân. Đồng thời, họ cũng là chủ thể thực hiện hoạt động phổ biến giáo dục, pháp luật đối với những nhóm đối tượng khác trong xã hội. Chính vì vậy, đoàn viên, thanh niên đang làm việc trong bộ máy công quyền hơn ai hết cần phải nắm vững kiến thức pháp luật, gương mẫu trong việc chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong khi đó, đoàn viên, thanh niên là học sinh, sinh viên được xem là đội ngũ có tri thức, được tham gia các hoạt động giáo dục theo chương trình giáo dục quốc dân, có môi trường học tập và sinh hoạt nghiêm túc, khoa học. Vì vậy, nhóm đối tượng này cần được đặc biệt quan tâm, rèn luyện, hình thành ý thức pháp luật và phát triển toàn diện bằng những phương pháp đa dạng, mới lạ, hấp dẫn để thu hút, lôi kéo họ cùng tham gia để đạt được hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật.

Trong những năm qua, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên đã được triển khai rộng rãi. Qua đó cho thấy vai trò của công tác này được thể hiện trên nhiều mặt, cụ thể như sau:

Thứ nhất, góp phần xây dựng và mở rộng kiến thức pháp luật cho đoàn viên, thanh niên. Pháp luật của Nhà nước được đoàn viên, thanh niên tìm hiểu, quan tâm và nắm bắt xuất phát từ nhu cầu học tập, nghiên cứu hay từ nhu cầu công việc của họ nhưng số lượng đối tượng này không phải là nhiều. Do đó, phổ biến giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên chính là phương tiện truyền tải những thông tin, những yêu cầu, nội dung và các quy định pháp luật đến với đoàn viên, thanh niên, giúp cho họ hiểu biết, nắm bắt pháp luật kịp thời, chính thống mà không mất quá nhiều thời gian, công sức cho việc tự tìm hiểu, tự học tập. Đó là phương tiện hỗ trợ tích cực để góp phần xây dựng và mở rộng kiến thức pháp luật cho đoàn viên, thanh niên.

Thứ hai, góp phần hình thành niềm tin của đoàn viên, thanh niên đối với pháp luật xã hội chủ nghĩa. Phổ biến, giáo dục pháp luật thông tin kịp thời đến người dân, trong đó có lực lượng đoàn viên, thanh niên, những chủ trương mới, chính sách mới, quy định mới. Chẳng hạn, Luật thanh niên sửa đổi quan tâm đến thanh niên qua việc quy định rõ trách nhiệm của thanh niên đối với sự tu dưỡng, rèn luyện và học tập, lập thân, lập nghiệp, đối với gia đình, xã hội và Tổ quốc; vai trò và trách nhiệm của các tổ chức thanh niên khác trong sự nghiệp phát triển thanh niên; quy định rõ các nội dung về quản lý nhà nước đối với thanh niên và trách nhiệm của Chính phủ, Bộ Nội vụ, các bộ, ngành, chính quyền địa phương và các tổ chức, cơ quan trong thực hiện chính sách về thanh niên và phát triển thanh niên. 

Thứ ba, góp phần hình thành động cơ, thói quen ứng xử đúng pháp luật cho đoàn viên, thanh niên. Ý thức pháp luật của mỗi công dân được hình thành từ hai yếu tố là tri thức pháp luật và niềm tin pháp luật. Tri thức pháp luật của thanh niên là sự hiểu biết pháp luật của thanh niên có được qua việc học tập, tìm hiểu pháp luật, qua quá trình tích luỹ kiến thức của hoạt động thực tiễn và công tác. Bên cạnh đó, niềm tin pháp luật của thanh niên chính là trạng thái tâm lý của thanh niên trong thực hiện và sử dụng pháp luật, thanh niên có thể đồng tình ủng hộ với những hành vi thực hiện đúng pháp luật, lên án các hành vi vi phạm pháp luật. Ý thức tự giác chấp hành pháp luật của đoàn viên, thanh niên chỉ có thể được nâng cao khi công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh niên được tổ chức đoàn tiến hành thường xuyên, kịp thời và có tính thuyết phục. Phổ biến, giáo dục pháp luật ở đây không đơn thuần là tuyên truyền các văn bản pháp luật đã được thông qua, đang có hiệu lực mà còn lên án các hành vi vi phạm pháp luật, đồng tình ủng hộ các hành vi thực hiện đúng pháp luật. Qua đó, càng nâng cao sự hiểu biết của thanh niên đối với các văn bản pháp luật và các hiện tượng pháp luật trong đời sống và cuối cùng nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật, hình thành động cơ, thói quen ứng xử đúng pháp luật của thanh niên.

Có thể nói, phổ biến, giáo dục pháp luật là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, Nhà nước giữ vai trò nòng cốt; khuyến khích, tạo điều kiện và huy động mọi nguồn lực xã hội tham gia; đề cao trách nhiệm và từng bước hình thành thói quen chủ động học tập, tự giác tuân thủ, chấp hành pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức và Nhân dân. Để công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên có hiệu quả hơn trong thời gian tới, thiết nghĩ cần phải:

Thứ nhất, phát huy những thành tích đã đạt được, nghiêm túc khắc phục các mặt hạn chế của công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật. Coi trọng và xây dựng nhận thức đúng về vị trí, vai trò quan trọng của công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật. Cần có sự quan tâm chỉ đạo kịp thời của các ban, ngành cấp trên để công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đi sâu vào những nội dung pháp luật mà đoàn viên, thanh niên cần.

Thứ hai, tăng cường hơn nữa công tác phối hợp tổ chức các lớp tập huấn bồi dưỡng kiến thức pháp luật và nghiệp vụ phổ biến giáo dục pháp luật cho cán bộ đoàn chủ chốt nhằm phát huy hiệu quả công tác tuyên truyền đến tận đoàn viên thanh niên, học sinh, sinh viên. Cần đổi mới một cách cơ bản, toàn diện nội dung và hình thức phổ biến giáo dục pháp luật, chú trọng vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả; hướng dẫn xây dựng lực lượng báo cáo viên pháp luật và tuyên truyền viên ở cơ sở; kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật.

Thứ ba, mở rộng đối tượng được tập huấn, tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật đồng thời tăng cường đầu tư, nghiên cứu, mở rộng các nội dung kiến thức pháp luật thiết thực, phù hợp với đối tượng đoàn viên thanh niên. Tăng cường công tác giáo dục về tư tưởng cũng như kiểm tra giám sát về việc chấp pháp, hành pháp của cán bộ công chức thực thi nhiệm vụ. Kịp thời biểu dương, khen thưởng đối với tổ chức, cá nhân có thành tích tiêu biểu trong quá trình thực hiện công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật. Đồng thời kiên quyết xử lý đối với các công chức thiếu tinh thần, trách nhiệm trong việc thi hành pháp luật... gây mất niềm tin, uy tín trong dân.

Thứ tư, quan tâm tạo điều kiện hỗ trợ về cơ sở vật chất và kinh phí tổ chức các hoạt động thực tế trong việc tuyên truyền diễn ra thêm sinh động và đạt hiệu quả cao. Hiện đại hóa các phương tiện giáo dục pháp luật như: ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật. Việc khai thác, sử dụng các cơ sở dữ liệu văn bản quy phạm pháp luật qua các cổng thông tin, trang thông tin điện tử; đối thoại, giải đáp vướng mắc pháp luật trực tuyến; tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm, tập huấn trực tuyến; tổ chức các cuộc thi trực tuyến tìm hiểu pháp luật; sử dụng mạng xã hội qua ứng dụng facebook, fanpage... giúp công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành triển khai công tác phổ biến, giáo dục pháp luật thuận lợi, hiệu quả, tiết kiệm thời gian, công sức, chi phí, thúc đẩy cải cách hành chính, giúp đoàn viên, thanh niên dễ dàng, thuận lợi trong tiếp cận với thông tin về pháp luật để chấp pháp, hành pháp theo quy định.

          Thứ năm, cấp ủy, chính quyền và các ngành chức năng tại địa phương tăng cường hơn nữa trong việc phối hợp với Đoàn thanh niên và các đoàn thể để có những biện pháp tuyên truyền đạt hiệu quả cao. Cần xây dựng một đội ngũ làm công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có chuyên môn sâu, có khả năng tuyên truyền, thuyết phục thì cũng cần phải xây dựng ý thức chấp hành nghiêm minh pháp luật trong đội ngũ cán bộ đó, làm tấm gương cho đoàn viên thanh niên, các tầng lớp nhân dân noi theo và thực hiện.

Có thể nói, cùng với xây dựng và không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp luật thì công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho mọi nhóm đối tượng, đặc biệt là thanh niên, là yêu cầu cấp thiết, mang tính khách quan và hoàn toàn phù hợp với mục tiêu giáo dục toàn diện của Đảng và Nhà nước ta nhằm đào tạo con ngư­ời Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tài liệu tham khảo

Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012

Luật Thanh niên năm 2020

Đào Trí Úc (1995), Những vấn đề lý luận cơ bản về nhà nước và pháp luật, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội

Nguyễn Minh Đoan (2014), Giáo trình Lý luận về nhà nước và pháp luật, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội

Trần Ngọc Đường (2000), Lý luận chung về nhà nước và pháp luật, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội

Nguyễn Văn Động (2017), Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội

[1] Trích “Thư gửi các bạn thanh niên” ngày 17-8-1947 của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

[2] Điều 1 Luật Thanh niên năm 2020.

[3]  Khoản 1 Điều 4 Luật Thanh niên năm 2020.