Xuất bản thông tin

null CON TRÂU TRONG VĂN HÓA VÀ ĐỜI SỐNG NGƯỜI VIỆT NAM

Chi tiết bài viết Tin tức - Sự kiện

CON TRÂU TRONG VĂN HÓA VÀ ĐỜI SỐNG NGƯỜI VIỆT NAM

                                                Mai Quang Khả, Phòng QLĐT & NCKH

Trâu là con vật gắn liền với đời sống người nông dân Việt Nam, là hình ảnh luôn gắn trong bức tranh lao động và sinh hoạt của người nông dân Việt Nam, từ lúc gà chưa gáy sáng, con trâu đã cùng người băng qua màn sương lạnh lẽo để ra đồng, nào cày, nào bừa, rồi cộ lúa… con trâu đảm nhận phần lớn công việc nặng nhọc của nghề nông... đòng thời, hình ảnh trâu còn gắn liền với bao sự kiện trong cuộc đấu tranh của dân tộc ta.

Tục ngữ ta có câu: “con trâu là đầu cơ nghiệp”. Trâu là tiêu biểu cho vốn liếng của một gia đình. “Ruộng sâu trâu nái” là niềm tự hào của những phú ông ở thôn quê. Con người trong đời chỉ có ba việc lớn: lấy vợ, làm nhà và có một con trâu:

Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà

Cả ba việc ấy thật là khó thay

Sự gần gũi đã tạo nên quan hệ gắn bó của người với trâu. Nhưng có lẽ chính quá trình lao động bên nhau cùng những nét tương đồng về số phận, tính cách giữa người nông dân và con trâu mới là yếu tố quan trọng khiến cho trâu và người trở thành đôi bạn thân thiết, thủy chung. Con trâu cũng là người bạn gắn liền với lao động hàng ngày của con người, luôn được con người an ủi và đền công xứng đáng:

Trâu ơi ta bảo trâu này

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta

Cấy cày vốn nghiệp nông gia

Ta đây trâu đấy, ai mà quản công

Bao giờ ngọn lúa còn bông

Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn

Con trâu vẽ nên bức tranh lao dộng tuyệt đẹp và gắn liền với tương lai no ấm, trù phú của người chăm chỉ lao động. Tuy vất vả nhưng người nông dân luôn yêu đời, lạc quan tin tưởng vào tương lai tươi sáng. Họ coi công việc cày cấy là niềm vui và giữa trâu với người cùng hoà bài ca niềm hăng say lao động. Cảnh trâu và người cùng đồng hành trong công việc nhà nông, trâu như một thành viên trong gia đình đầm ấm hạnh phúc:

Rủ nhau đi cấy đi cày

Bây giờ khó nhọc có ngày phong lưu

Trên đồng cạn, dưới đồng sâu

Chồng cày vợ cấy, con trâu đi bừa

Ở quê tôi (vùng ven thành phố Cao Lãnh) có câu ca dao cho thấy con trâu luôn gắn bó với sinh hoạt, đời sống hàng ngày của con người, con người luôn hiểu rõ đặc tính, hoạt động của trâu. Con trâu luôn luôn là con vật hữu dụng trong đời sống con người, khi sống thì chăm chỉ lao động cùng con người đắp xây cơ nghiệp, khi chết đi cũng không bỏ phí bộ phận nào của mình, tất cả để phục vụ đời sống, sinh hoạt của con người:

Con trâu có một hàm răng

Ăn cỏ đất bằng, uống nước bờ ao

Hồi nào mày ở với tao

Bây giờ mày chết tao cầm dao xẻ thịt mày

Thịt mày nấu cháo linh binh

Da mày bịt trống tụng kinh trong chùa

Sừng mày tao tiện con cờ

Cán dao, cán mác, lược dày, lược thưa

Trong sinh hoạt thường ngày, người ta hay dùng từ “sức trâu” hay “khỏe như trâu” để chỉ những người có sức khỏe, làm việc dẻo dai, chịu thương chịu khó, một nắng hai sương, không so đo tính hơn tính thiệt trong lao động.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, con trâu đã góp phần không nhỏ vào việc chuyển đạn, tải thương, lương thực phục vụ chiến đấu. Nhiều con trâu cứ thấy lính Mỹ - ngụy mặc đồ rằn ri là mài sừng lao vào đâm tới. Có lẽ vì thế mà trâu cũng trở thành dũng sĩ diệt Mỹ, đồng thời cũng trở thành mục tiêu hủy diệt của kẻ thù.

Với hình ảnh có nhiều ý nghĩa trong cuộc sống con người như thế nên tại Đại hội Thể thao Đông Nam Á - SEA Games 22 do Việt Nam đăng cai tổ chức vào năm 2003, trâu được chọn là linh vật dùng làm biểu tượng vui đặt tên là Trâu Vàng. Với bản chất hiền lành, hòa đồng và chăm chỉ, hình ảnh con trâu gần gũi, thân mật với người dân trong nền văn minh lúa nước của Việt Nam và các nước Đông Nam Á. Trâu Vàng gắn với sự tích Hồ Tây của Thủ đô Hà Nội (Hà Nội có phố Kim Ngưu). Trâu Vàng tượng trưng cho ước vọng về mùa màng tốt đẹp, ấm no, hạnh phúc, sức mạnh và tinh thần đoàn kết của dân tộc Việt Nam.

Biểu tượng con Trâu thích hợp với xu hướng phát triển, xu hướng coi trọng những giá trị tinh thần làm nền tảng của đạo đức xã hội như: hiền lành, hài hòa, chất phác, chăm chỉ, cần cù lao động, tình nghĩa thủy chung, kiên cường.

Sang năm Tân Sửu 2021, năm con trâu với đức tính chịu thương chịu khó, chăm chỉ hiền lành, lao động gắn bó với con người, kính chúc mọi người có được sức khỏe “trâu vật không chết”, làm việc hiệu quả để có thêm “ruộng sâu, trâu nái”, ai chưa có con thì có “gái đầu lòng” cho xứng đáng. Chúc nhà nhà đều giàu sang sung túc như có “Trâu vàng Hồ Tây”./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Trần Quang Đại, Con trâu, một biểu tượng của văn hóa Việt Nam, Dân trí online, ngày 23/01/2009.

-  Vũ Ngọc Khánh, TRÂU TRONG VĂN HÓA DÂN GIAN VIỆT NAM, Tạp chí VHNT số 295, tháng 1-2009.

- Vũ Ngọc Phan (1978), Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam, In lần thứ tám, Nxb KHXH, H.